Choć nam cukierki prawoślazowe kojarzą się raczej z bolącym gardłem, to właśnie prawoślazowi lekarskiemu (Althaea officinalis), który pierwotnie był ich głównym składnikiem, zawdzięczają swoją nazwę nieszczególnie dziś lecznicze pianki marshmallows. Ich historia sięga dziewiętnastowiecznej Francji, gdzie powstał deser pâte de guimauve, jednak masową popularność i swój obecny kształt zyskały w USA.

Prawoślazu (angielska nazwa to marsh – bagno + mallow – ślaz) używano jako składnika miodowych cukierków i słodyczy ponoć już w starożytnym Egipcie i Grecji, gdzie odkryto też jego lecznicze właściwości, wykorzystywane następnie w europejskiej medycynie przez całe średniowiecze.

Historia słodkich pianek, jakie dzisiaj znamy, rozpoczyna się jednak na początku XIX wieku we Francji. Piankowy, „gąbczasty” deser pâte de guimauve powstał przez połączenie korzeni prawoślazu z cukrem i pianą ubitą z białek. Cukierki cieszyły się powodzeniem, trudno było je jednak zrobić: suszenie prawoślazu wymagało czasu, a rozdrabnianie go – sporo pracy. Cukiernicy postanowili więc zastąpić prawoślaz dającymi podobną konsystencję żelatyną i skrobią kukurydzianą, rozwijając jednocześnie przemysłowy system produkcji cukierków. I tak w guimauve nie było już guimauve – a w marshmallow w zasadzie nigdy nie było marshmallow.

Pod koniec XIX wieku przepis dotarł do USA, gdzie cukierki szybko zaczęły być produkowane na większą skalę – choć dopiero w latach 50., dzięki patentowi cukiernika Alexa Doumaka, stały się równiutkie i zyskały swój dzisiejszy, cylindryczny kształt.

W kolejnych latach pojawiły się produkty dziś uważane za ikoniczne – receptura kremu marshmallow fluff pojawia się już w 1896 roku w Fannie Farmer’s Boston School Cook Book (więcej o Fannie – niezwykle ważnej postaci w historii amerykańskiej kuchni – przeczytacie w moim tekście o brownie). Z czasów I wojny światowej pochodzą pierwsze wzmianki o fluffernutter – kanapce z kremem piankowym i masłem orzechowym, która jest jednym z kulinarnych symboli stanu Massachussetts. Pianki wykorzystuje się w innych kultowych przepisach, jak ambrosia – deser świąteczny z południa Stanów – i przedziwna „sałatka” Watergate.

W 1927 roku w broszurce dla skautek Girl Scaut Handbook pojawia się przepis na „some mores” – smakołyk z marshmallows, czekolady i krakersów pieczonych na ognisku – od lat 70. znany jako s’mores – który od tamtej pory nieprzerwanie towarzyszy amerykańskim dzieciakom.

Spektakularną rolę odgrywają marshmallows i s’mores w finale satyrycznego horroru Marka Myloda Menu. Nie chcąc zdradzać zbyt wiele, powiem tylko, że pianki zostają przez szefa kuchni Juliana Slowika (Ralph Fiennes) nazwane największą obrazą dla ludzkiego podniebienia i wykorzystane w dość makabrycznym deserze.

Cukrowe pianki pojawiają się jednak nie tylko w filmach – stały się też bohaterkami słynnego eksperymentu psychologicznego, przeprowadzonego w 1972 roku na Uniwersytecie Stanforda. Walter Mischel, Antonette Zeiss i Ebbe B. Ebbesen chcieli zaobserwować, w jaki sposób u dzieci rozwija się mechanizm kontroli opóźnionej gratyfikacji – zdolność do czekania na to, czego się pragnie. Test marshmallow polegał na zaoferowaniu dzieciom jednego przysmaku i obietnicy, że dostaną drugi, jeśli uda im się powstrzymać przed spałaszowaniem pianki przez 15 minut. Eksperyment miał na celu sprawdzenie, w jaki sposób kilkulatki radzą sobie z samokontrolą i co robią, żeby „zabić czas” w oczekiwaniu na obiecaną nagrodę. Według Mischela zdolność do samokontroli jest dobrym prognostykiem na przyszłość (o badaniu przeczytacie więcej w jego książce).

Ciekawe, jakie byłyby wyniki, gdyby zaproponować dzieciom cukierki na gardło z prawdziwego prawoślazu.